Би Архангай аймгийн Цэцэрлэг хот хуучнаар бол Хангамж /одоогийн Цогт-Уул баг/-ийн хүүхэд л дээ. Эргэн дурсахад хамгийн сайхан мөчүүдийн нэгэнд шинэ жил орно. Дунд сургуулийн шинэ жил /бидний үед ёолк гэдэг байв/ маш гоёо болноо. 12 сарын сүүлээр бүх сурагчид ёолкны чимэглэл хийх даалгавартай. Дэвтрийн, хэрэв олдвол цагаан цааснуудыг усан будгаар будан нарийхан хайчилж байгаад жижиг хэсгээр нь цагираг болгон ихэнхдээ л жонхуугаар /завод цавуу ховор байж дээ тэр үед/ наана. Жонхуу гэдэг нь усанд буцалгасан гурил л даа. Нэг цагирагийг нь нөгөө цагирагт нь гогцоодуулан оруулах маягаар нэг их урт хэрнээ үргэлжилсэн цагиргууд хийж түүнийгээ “Гинж” хэмээн нэрлэнэ. Өнгийн цаас ховор байсан бололтой болж өгвөл л дэвтрийнхээ цаасыг будаж нугалаад, хайчлаад л янз бүрийн амьтадын дүрс, цасан ширхэг хийнэ. Хүүхдүүд үүнийгээ их баяртай хийцгээнэ. Аргагүй шүү дээ, баяр болох гэж байхад.
Бидний үед сургуулийн нэг давхарт байрлах хоолны заал юмуу биеийн тамирын заалыг чимэглэн ёолкоо тэмдэглэдэг байлаа. Ёолк болох зааланд хөндлөнгөөр нь хананаас хананы хооронд урт урт утаснууд татан мөнөөх хайчилсан цасан ширхэгүүд, элдэв амьтадын дүрстэй цааснуудаа тохно. Завсар зайгаар нь урт гинжнүүдээ утаснуудын дагуу татаад хананд бэхэлнэ. Эдгээр чимэглэлүүдийн завсраар утаснууддаа хөвөн имхэрдэж наалдуулах нь жинхэнээсээ цасан ширхэгийг “орлож” байгаа хэрэг. Гацуур модоо өнөөх л цаасан чимэглэлүүдээрээ гоёж, чийдэнгийн шилнүүдийг өнгө өнгийн будгаар будсаныгаа тойруулж тохоод асаахад их л гоёо харагддагсан. Ингэж зассан заал маш сүртэй сайхан харагдана.
Сургуулийн ёолконд тоглох концерт, ан амьтад, шинэ болоод хуучин он, өвлийн өвгөн, цасан охид, алиалагчид гээд бараг сар шахуу бэлтгэл хийн давтдаг байв. Хэн юу хэлэх, ямар хөтөлбөртэй байхыг дээрээс ирсэн тушаалын дагуу гүйцэтгэнэ. Энэ арга хэмжээнд шалгарч бэлтгэл хийж байгаа сурагчдад бусад нь их л хүндэтгэлтэйгээр хандаж, атаархангуй харна. Шинэ жилийн бэлтгэлийг ягштал сайн, чанарын өндөр түвшинд бэлтгүүлэхийн тулд оролцогчдыг хичээлээс чөлөөлөн, зарим нэг хичээлийн дүнг автоматаар “Онцсайн” гэж тооцох нь ч бий.
1990-ээд оноос өмнө байсан учраас ганцхан ёолкоор л тавгийн идээ базааж, бууз банш бэлтгэн баярлана шүү дээ. Айл болгон гэртээ ёолкоо засаж гар исгэмээр шинэ мөнгөнүүд тавина. Цагаан сар хийдэггүй хөдөө амьдардаг хүмүүс л “Малчдын баяр” /”Нэгдэлчдийн өдөр”/ хэмээн хуучин тооллоороо тэмдэглэдэг байсныг санаж байна. Бид хийж болохгүй гэж боддог байлаа...Ардчилсан нийгмийн тогтолцоо руу шилжээгүй бол хамаг өв, соёл, уламжлал, түүхээ мэдэхгүй эрлийз нөхдүүд болох байсан гэж бодохоос хүйтэн хөлс чийхрэх юм...
Ёолкноос өмнө дэлгүүрүүдэд их том улаан алим, мандарин ирээд хүн болгон л авах гэж оочерьлоно шүү дээ. Ихэвчлэн “Маамуу” нэртэй дэлгүүрээс л ёолкоор хэрэглэх алим, мандаринаа авдаг байж дээ. Ховрын юм болоод тэгдэг үү? Алимных нь шүүслэг, мандириных нь сайхан үнэртэй бас амттайг хэлэх үү? Шинэ жил дөхөх бүрт тэр л үнэр, тэр л амтыг өөрийн эрхгүй санах юм даа... Одоогийн алим, мандарины амт нь тэр үеийнхийг гүйцэхгүй санагдаад байдгийн.
За тэгээд сургуулийн шинэ жилээр баярын үйл ажиллагааг нээж захирал үг хэлнэ. Хөтлөгч маань их дуугаар үйл ажиллагааг цааш нь үргэлжлүүлнэ. Тэнгэрийн орноос цан хүүрэг савсуулсаар “Өвлийн өвөө”, цасан охид, ан амьтад, алиалагчидтайгаа ирснийг зарлахад хүүхэд бүр үүд рүү өнгөлзөнө. Улаан хүрэн дээлийг цагаан хөвөнгөөр чимж торгомсог нөмрөг нөмөрсөн, цав цагаан сахал, монгол гутал, улаан малгайтай өвлийн өвгөн аав, цасан охид, шинэ хуучин он, 12 жилийг дүрсэлсэн амьтад, 2 алиалагчтайгаа орж ирснээр ёолкны оргил хэсэг үргэлжилнэ дээ. Тухайн жилийн шилдгүүдийг шалгаруулан “Онцсайн” суралцсан хүүхдүүд өвгөн ааваас бэлгээ гардуудах бүрт алга ташилт ч аадар бороо мэт шаагин атаархангуй харц бэлгэн дээр тусна. Бор цаасан ууттай бэлгэн дотор нөгөө л сайхан амттай алим, мандарин ёс юм шиг байсан санагдана.
Одоо бодоход алиалагчид нь багш нарын тодорхойлсон дульхан сурлагатай, сахилга батгүй хүүхдүүдийг нэр усаар нь дуудаж шоолоход хурсан олон нирхийтэл инээлдэж, шоолуулсан зарим ичингүйрэн толгой гудайдаг байлаа. Өнөө үед ингэвэл хүний эрх зөрчлөө хэмээн шүүхийн хаалга татаж магадгүй шүү.
Шинэ жилийн концерт маш сайхан болноо. Дуу хөгжмийн багш “баяан”хөгжим тоглож хүүхдүүд дуулна. Ахлах ангийнхан бол “баяан” хөгжмийн аянд заавал сурах 10 бүжгээ /”Хүмүн төрөлхтөн”, “Задгай цагаан”/ бүжиглэдэг гэсэн. Багийнхан бол бэлтгэсэн концертоо үзэж бэлгээ авах нь авч, дурандуулж шоолуулах нь шоолуулаад л тардагсан.
Өвлийн тэсгим хүйтэнд дуу бүжиг, бэлэг сэлт, инээмсэглэсэн царай, тас тас инээх жаргалтай инээд чухам энэ л өдөр сургуулийн заалыг дүүргээд зогсохгүй гэртээ ч гэсэн аз жаргалыг авчирдагсан.
Энэ миний л бага насны мартагдашгүй дурсамж, шинэ он гарах дөхөхөд байнга сэдэрдэг маш том улаан өнгөтэй шүүслэг алимны амт, хамар сэтлэм сайхан үнэртэй мандариныг санагдуулдаг “Ёолк” юм даа.

Б.Энхмаа /сэтгэл зүйч, багш/

Москва дэлхийн хамгийн  үнэнч иргэдтэй хотуудын нэг... Үүнтэй  та  санал нийлэх үү? Хэрвээ эргэлзэж байгаа бол доорх мэдээллийг уншаад нэг үзээрэй.

АНУ-ын “Reader’s Digest” сэтгүүлээс дэлхийн хамгийн үнэнч иргэдтэй хотуудыг шалгаруулахаар рэйтинг өндөртэй 16 хотыг сонгон авч “Алдсан түрийвч” хэмээх нэгэн сонирхолтой судалгааг явуулжээ.

Ингэхдээ хот бүрийн цэцэрлэгт хүрээлэн, их дэлгүүр зэрэг хөл хөдөлгөөн ихтэй газруудад 12 түрийвчийг албаар гээсэн дүр исгэж эдгээр 12 түрийвчнээс хэдийг нь эргүүлж өгснөөр нь хамгийн үнэнч иргэдтэй хотуудыг шалгаруулжээ.

Жич: Сэтгүүлчид гээсэн 12 түрийвч тус бүртээ гэр бүлийн зураг, нэрийн хуудас болон $50 ам.долларыг хийж үлдээсэн байсан бөгөөд түрийвчээ гээсэн газартаа олсон хүнийг нь эргүүлж өгөхөөр залгах болов уу хэмээн алсаас ажиглаж байжээ. Ингээд хамгийн үнэнч иргэдтэй “Топ - 10” хоттой танилцацгаая.

1. Хельсинки, Финлянд

•Гээсэн түрийвчний тоо: 12

•Эргүүлж өгсөн: 11

Дэлхийн хамгийн үнэнч иргэдтэй хотоор Финляндын Хельсинкийн иргэд тодорчээ. Түрийвчийг олж өгсөн хүмүүсийн дотор Лассе Ломакоски (27 нас) гэдэг бизнесмэн байсан бөгөөд тэрээр “Финляндчууд бол маш үнэнч, нөхөрсөг хүмүүс шүү дээ. Манай оронд авилгалд идэгдсэн хүмүүс маш цөөхөн бөгөөд улаан гэрлээр зам хөндлөн гүйх ухамсаргүй иргэд ч бараг байхгүй” хэмээн өгүүлжээ. Харин 60 гарч яваа гэр бүлийн хэлснээр үнэнч шударга зан бол ухамсрын түвшинг илэрхийлэх гол хэмжүүр гэдгийг онцолжээ.



2. Мумбай, Энэтхэг

•Гээсэн түрийвчний тоо: 12

•Эргүүлж өгсөн: 9

Албаар гээсэн 12 түрийвчний нэгийг эргүүлж өгсөн эвлүүлэгч мэргэжилтэй Рахул Райгийн (27 нас) хэлснээр дотор хүн, дотоод ухамсар нь хэзээ ч хэнд ч муу зүйл хийхийг зөвшөөрдөггүй бөгөөд түрийвч бол хувь хүний хамгийн чухал бичиг баримтаа авч явдаг маш хэрэгтэй зүйл шүү дээ гэжээ. Харин шуудангийн салбарт гээсэн түрийвчийг олж өгсөн хатагтай Вайшали Маскарын тухайд тэрээр хүүхдүүддээ үнэнч шударга байхыг байнга хэлж захидаг нэгэн гэнэ.



3. Будапешт, Унгар

•Гээсэн түрийвчний тоо: 12

•Эргүүлж өгсөн: 8

Зам дээр гээсэн 12 түрийвчийн нэгийг 17 настай Режина охин олсон бөгөөд тэрээр түрийвчин дэх нэрийн хуудасны дагуу утсаар холбоо барьж даруй эргүүлж өгсөн байна. Тэрээр аавынхаа хамт машинтай явж байсан бөгөөд зам дээр гээгдсэн түрийвчийг анх аав нь олж харсан гэнэ. Тэгвэл 60 гаруй настай гэмээр нэгэн эмэгтэй түрийвчийг олчихоод нээж үзэнгүүтээ ойролцоох барилга руу ороод сураггүй болсон тохиолдол ч гарсан гэнэ.



4. Нью Йорк, АНУ

•Гээсэн түрийвчний тоо: 12

•Эргүүлж өгсөн: 8

Төрийн албанд ажилладаг Ричард Хэмилтон (36 нас) гээсэн түрийвчийн нэгийг хотын захиргааны байрны гаднаас олж эргүүлэн өгчээ. Түүний бодлоор хүн бүр Нью Йоркчуудыг хүн муутай гэж үздэг ч үнэхээр эелдэг, сайхан хүмүүс шүү дээ гэсэн байна. Гэвч түрийвчийг олсон өөр нэгэн залуу шуудхан л тамхи авч харагдсанаас үзвэл тийм ч найрсаг хүмүүс биш бололтой.



5. Москва, ОХУ

•Гээсэн түрийвчний тоо: 12

•Эргүүлж өгсөн: 7

“Reader’s Digest” сэтгүүлийн уран бүтээлчдийн албаар гээсэн 12 түрийвчний нэгийг офицер Эдвард Анитпин олж өгсөн бөгөөд тэрээр офицер хүний эзэмшвэл зохих ёс суртахууны хэм хэмжээгээ баримталж, иргэнийхээ үүргийг биелүүллээ. Миний эцэг эх намайг үнэнч шударга, төлөв даруу хүн болгож хүмүүжүүлсэн гэжээ. Гээсэн түрийвчийг эргүүлж өгсөн өөр нэгэн хүний хувьд "Хүмүүс ер нь нэг нэгэндээ тус дэм болж амьдрах хэрэгтэй гэж боддог. Хэрвээ би хэн нэгэнд жаахан ч гэсэн тус хүргэж чадсан л бол үнэхээр баяртай байх болно" хэмээн ярьсан байна.



6. Амстердам, Недерланд

•Гээсэн түрийвчний тоо: 12

•Эргүүлж өгсөн: 7

Сэтгүүлчид түрийвчээ хотын хөл хөдөлгөөн ихтэй маш олон газар албаар гээжээ. Тэдний нэг бол супермаркет руу орж явахдаа гээсэн тохиолдол бөгөөд үүнийг анзаарсан Анжелик Монсур (42 нас) сэтгүүлчийг дэлгүүрээс гарч ирэх хүртэл гадаа нь хүлээж байгаад эргүүлж өгсөн байна. Харин өөрийгөө Юлий Маарлвилд хэмээн танилцуулсан хүний хувьд түрийвчийг аваад архины дэлгүүр рүү явжээ. Сэтгүүлч түүний араас ортол Юлий түүнд хандаж “Чи түрийвчнийхээ араас явна уу? Хэрэв тийм бол дэлгүүрийн ажилтан доторх утасны дугаар руу чинь залгаж байгаа. Манай эхнэр нэг удаа түрийвчээ гээж байсан юм. Азаар хүн олоод эргүүлж өгч байсан юм. Үнэнч шударга байх нь гайхамшиг биш гэж үү?” гэсэн байна.



7. Берлин, Герман

•Гээсэн түрийвчний тоо: 12

•Эргүүлж өгсөн: 6

Сургалтын төвд багшилдаг Сэйран Кобан гэх эмэгтэй түрийвчийг нэг залуутай зэрэг олж харжээ. Гэвч тэрээр залуу хүүг түрийвчийг авахыг зөвшөөрөлгүй өөрөө авсан бөгөөд шуудхан л утас цохиж эргүүлж өгсөн байна. Тэрээр хэлэхдээ “Би тэр хүүд итгээгүй юм. Учир нь миний итгэлийг маш олон хүн буруугаар ашиглаж урмыг минь хугалж байсан болохоор хүнд тийм ч амар итгэхээ байсан л даа!” хэмээн сэтгүүлчдэд ярьжээ. Харин 46 настай Бэн Салем түрийвчин дэх ээжтэйгээ авахуулсан гэрэл зургийг нь хамгийн түрүүнд харжээ. Тэрээр өөр юу ч байсан хамаагүй гэрэл зураг бол хүнд байдаг хамгийн эрхэм зүйл шүү дээ гэсэн байна.



8. Любляна, Словени

•Гээсэн түрийвчний тоо: 12

•Эргүүлж өгсөн: 6

Словений нийслэл Любляна хот бол 280.000 орчим хүн ам оршин суудаг хамгийн том хот юм. Дэлхийн хамгийн үнэнч иргэдтэй хотыг шалгаруулах сорилд санаандгүй хамрагдаж сэтгүүлчдийн гээсэн түрийвчийг эргүүлж өгсөн хүмүүсийн нэг бол 21 настай оюутан Манка Смолей байлаа. Тэрээр нэг удаа цүнхтэй бүх зүйлээ алдаж байсан болохоор түрийвчээ гээсэн хүнд ямар байсныг төсөөлж байсан гэжээ. Харин 50 гаруй настай нэг эрэгтэй түрийвчийг олчихоод хэсэг утсаар ярьж зогссоноо үнэтэй машиндаа суугаад алга болсон гэнэ.



9. Лондон, Англи

•Гээсэн түрийвчний тоо: 12

•Эргүүлж өгсөн: 5

Польш гаралтай Урсула Смист (35 нас) гээсэн түрийвчийг олоод даргадаа аваачиж өгсөн гэнэ. Тэрээр “Хэрвээ чи мөнгө олох юм бол дур мэдэн авч огт болохгүй!” гэж хэлсэн менежерийнхээ үгийг санаад ийнхүү менежертээ өгчээ. Магадгүй энэ мөнгө гэр бүлээ тэжээх гэж яваа ядарсан эмэгтэйн эцсийн бутархай мөнгө ч байж болох шүү дээ гэж Урсула бүсгүй бодсон гэнэ.



10. Варшав, Польш

•Гээсэн түрийвчний тоо: 12

•Эргүүлж өгсөн: 5

Албаар гээсэн 12 түрийвчний нэгийг биотехнологич мэргэжилтэй Марлина Каминска (28 нас) олсноосоо хойш 3 цагийн дараа сэтгүүлчдэд эргүүлэн өгчээ. Тэрээр түрийвчийг олсон даруй автобусанд суугаад яваад өгсөн ч ажлынхантайгаа ярилцаж байгаад эргүүлж өгөхөөр шийдсэн гэнэ. Харин үлдсэн 7 түрийвчний хувьд бүгдийг эмэгтэй хүн олсон ч эргүүлж өгөөгүй байна.



Ингээд жагсаалтын хамгийн сүүлд буюу №16 дахь хотоор Португалийн Лисбон хот нэрлэгдсэн ба албаар гээсэн 12 түрийвчний нэгийг нь л эргүүлж өгсөн байна. Эдгээр хүмүүсийн оронд та байсан бол яах вэ?

Ийнхүү бид дэлхийн хамгийн үнэнч иргэдтэй хотуудын нэг болох Москвад сурч хөдөлмөрлөж байна.Дээд язгууртан гэж өөрсдийгөө дөвийлгөдөг Англичуудаас,хатуу чанд дэг журамтай гэдгээрээ алдартай Немцүүдээс Москвичууд маань дээгүүр орсон байгааг харах таатай байлаа.Усыг нь уувал ёсыг нь дагана гэдэг дээ.Та ч бас Монгол хүний сайхан сэтгэл,үнэнч шудрага занг харуулж болно шүү дээ.

Эх сурвалж:www.playskull.mn

Л.Долгормаа

Шинжлэх ухааны сонирхолтой 50 баримт

Дэлхий хэмээх гариг дээрээ амьд амьтдын дундаас оюун ухаантай гэдгээрээ ялгардаг цор ганц амьд биет нь ХҮМҮҮН бид билээ. Аж байдал, амьдралынхаа явцад олж мэдсэн мэдлэг, туршлагаа нэгтгэн боловсруулж, системчилснийг ШИНЖЛЭХ УХААН хэмээдэг. Шинжлэх ухааны ачаар хүмүүс аливааг ойлгох гарц нээгдэж, асуудлыг тайлбарлах бүрэн боломж гарчээ. Тэдгээрийг ерөнхийд нь шинжлэх ухааны хуулиуд хэмээдэг юм. Ингээд та бүхэндээ Шинжлэх ухааны сонирхолтой 50 баримтыг хүргэж байна.

1. Дэлхий дахинаа нэрлэдэг Шинжлэх ухаан гэдэг үг нь латинаар МЭДЛЭГ гэсэн утгатай.

2. Үнэндээ хүн 12 цагийн дотор хоол идэхгүй байх нь илүү тохиромжтой байдаг.

3. Бидний биед тархины эсүүд хамгийн удаан амьдардаг бөгөөд бүхий л амьдралын турш тантай хамт байдаг.

4. Зарим хүний тархи бусад амьтдынхаас ч том байдаг бөгөөд хүний хамгийн том тархины жин 2.3 кг хүрч байжээ.

5. Сугар гариг бол манай нарны аймгийн бүрэлдэхүүнээс хамгийн халуун нь бөгөөд гадаргуу дээрээ Цельсийн 450 хэмээс ч илүү халуун байдаг.

6. Хэрвээ эрдэмтдийн мэдэгдэл үнэн гэж үзвэл огторгуйд ойролцоогоор 50 000 000 000 гаруй ГАЛАКТИК байдаг ажээ.

7. Дууны хурд усанд агаараас дөрөв дахин илүү байдаг. Өөрөөр хэлбэл дуу чимээ нь усанд агаараас хурдан тардаг.

8. Хамгийн осолтой нээлт нь богино долгионы зуух байжээ. Энэхүү нээлтийг судлаач нь халаасандаа шоколадтайгаар радарт алхаж орсноор санаагаа олсон гэнэ.

9. Үнсэлцэх үү эсвэл гараа барих уу? Биднийг үнсэлцэхэд гараа барьсанаас илүү их нян дамждаг байна.

10. Манай дэлхийн дагуул сар бол үнэхээр хуурай орчин юм. Хамгийн хуурай говийн цөлөөс даруй арав дахин илүү хуурай байдаг гэнэ.

11. Дэлхий дээр тохиож байсан хамгийн халуун үе бол 1922 онд Ливи улсад Целсийн 58 хэм хүрч байсан тохиолдол аж

12. Харин хамгийн хүйтэн нь 1983 онд Антрактид тивд -89,6 хэм хүрсэн байна.

13. Манай дэлхий дээр байдаг зарим амьтан тархигүй байдаг. Жишээ нь одон загас огт тархигүй гэнэ.

14. Австрали тивийн бэлгэ тэмдэг гэж болох имж хэмээх амьтанд алхах чадвар байдаггүй.

15. Бидний нүдний хэмжээ төрөхөөс аваад үхэх хүртэл огт өсч, жижгэрдэггүй байна. Өөрөөр хэлбэл насан туршдаа хэмжээ нь ижилхэн байдаг. Харин чих болон хамрын харьцаа адилхан өсдөг байна.

16. Зөвхөн хүн л дээшээ харж унтаж чаддаг.

17. Бидний тархины бүтэц биенээсээ төдий л ялгаагүй. Энэ нь тархины 80 хувийг ус эзэлдэг гэсэн үг юм.

18. Хүний биенд агуулагдан, ашиглагдах хүчилтөрөгчийн дөрөвний гурван хувь нь зөвхөн тархинд зарцуулагддаг байна.

19. Матар идсэн амьтнаа бүхлээр нь залгидаг нь зөвхөн хооллохын тулд тэр биш аж. Тэрээр хүнсээ усанд илүү гүн шумбах “хэрэгсэл” болгон ашигладаг байна.

20. Хүн төрөлхтөнд хорт хавдар хамгийн их сүйрэл авчирдаг байхад махчин загас хорт хавдар тусна гэсэн асуудал огтхон ч байдаггүй.

21. Та гайхаж магадгүй шүү. Өчүүхэн жижиг шумууланд биднийхээс олон буюу 47 шүд байдаг байна.

22. Шоргоолж үргэлж л ажиллаж байдаг. Энэ нь түүнийг хэзээ ч унтддаггүйг илэрхийлэх юм.

23. Харх бол үнэхээр хурдан үрждэг амьтан. Хоѐр хархнаас жилд дунджаар нэг саяас илүү гөлчгий гаргадаг байна.

24. Бидний гарын хумс хөлийн хумснаас даруй дөрөв дахин хурдан ургадаг.

25. Хамгийн халуун температурын тухай дээр ярисан бол зохиомлоор гаргасан хамгийн халуун нь Цельсийн 511 000 000 хэм юм. Үүнийг АНУ-ын Нью Жерсийн Токамак Фушин Реокторт үүсгэсэн байна.

26. Хар салхины хүч нь үнэхээр гайхалтай бөгөөд жирийн хүчтэй хар салхи 8000 томоохон дэлбэрэлтийн хүчтэй тэнцдэг.

27. Цагаан баавгай удаан, тарган мэт харагдаж байж болох юм. Тэгвэл үнэн хэрэгтээ тэд цагт 25 км хурдтай гүйж, 1.8 метр өндөрт үсэрдэг аж.

28. Шумуулнууд эмэгтэй хүнд илүү дуртай байдаг бөгөөд дааврын үнэрт илүү дурладаг ажээ.

29. Анаашийг яагаад дуу гаргадаггүй юм бол гэж гайхаж байсан уу? Шалтгааныг нь хэлье. Энэ амьтанд дуу хоолой гаргах ямар ч эрхтэн байдаггүй аж.

30. Ром болон Грекийн эртний домогт Бурхдыг янз бүрээр нэрлэсэн байдаг. Тухайлбал нарны аймгийн гаригуудын нэрс ч түүнд багтсан байдаг. Сонирхолтой нь дэлхий бол Бурхадын нэртэй адил биш гариг юм.

31. Жил нэг өдрөөс бага байдаг гээд бодоод үз дээ. Буд гаригийн нэг өдөр дэлхийн хоѐр жилтэй тэнцдэг. Тиймээс Буд маш удаан эргэдэг аж. Тус гаригийн нэг талд 88 өдөр л нар тусдаг байна

32. Биднийг гэрэлтүүлэх нар агуу том гэдгийг батлах бас нэгэн баримт бий. Нар нь өдөр бүр 360 сая тонн материалаа алдаж байдаг.

33. Та үргэлж л өндөр болохыг хүсдэг, тийм үү? Тэгвэл сансрын нисэгчид дэлхий дээр буцаж ирэхдээ таван см өссөн байдаг гэнэ шүү.

34. Яагаад нэг галлон ус 3.8-хан кг байдаг билээ гэж та гайхаж байсан уу?

35. Маш олон хүн үгүй гэж хэлж магадгүй. Гэхдээ халуун ус хүйтэн уснаас ч илүү хурдан хөлддөг.

36. Альберт Эйнштэйн бага байхдаа ярианы бэрхшээлтэй нэгэн байжээ.

37. Арслангууд бол үнэхээр гайхалтай анчид. Тэд зөвхөн тооцоолж, байлсан ангаа л барьдаг гэнэ.

38. Метан бол хамгийн хүчтэй хүлэмжийн хий.

39. Тун саяхан эрдэмтэд нарны аймгаас гадна 20 гаригийг нээн илрүүлжээ.

40. Хүний бүтээсэн тээврийн хэрэгслүүдээс сансрын хөлөг хамгийн хурдан нь. Ойролцоогоор 40 000 км/цаг хурдтай явдаг байна.

41. Та толгойгүйгээр амьдарч чадах уу? Хэрвээ та бид жоомны оронд байсан бол толгойгүйгээр есөн өдөр ямар ч байсан амьд явна шүү.

42. Хүн үү эсвэл нялцгай биетэн үү? Бид 98.4 хувийн ДНК-гаа хуваалцдаг гэдэгт итгэх үү. Их санагдаж байгаа байх. Гэхдээ нөгөө талаас 70 хувийн ДНК-гаа нялцгай биетэнтэй хуваалцдаг байна.

43. Хүн Рок хөгжмийг хамгийн анх сонсоод гайхалтай дуртай болж салж чаддаггүй болно эсвэл огт эсрэгээр үзэн яддаг аж.

44. Дундаж эрэгтэй хүний тархи дундаж эмэгтэй хүний тархинаас (1.4-1.25 кг хүртэл том байдаг)

45. Дэлхий дээр хүн л ганцаараа уйлдаг амьтан биш гэнэ. Аварга том заан ч гэсэн уйлдаг төрөл ажээ.

46. Цагаан баавгай төгс хулгайч ч байж болох юм. Учир нь тэдний арьсны цаана байх эд зүйлсийг хэт яагаан туяаны камер ч илрүүлж чаддаггүй гэнэ.

47. Харх бол хамгийн хурдан дурлалцдаг амьтан бөгөөд цагийн дотор 122 удаа хурьцал үйлдэж чаддаг байна.

48. Солгой гартнууд бага цөөнх байдгийг бид мэднэ. Харин тоон үзүүлэлтээрээ дэлхийн хүн амын 88 хувь нь баруун гартай байдаг.

49. Муухай үнэр нь таныг асуудалд оруулж болох юм учир нь шумуул ийм үнэрийг илүүд үздэг.

50. Дун бол хамгийн унтаа амьтан бөгөөд тэд гурван жил хүртэл унтчихдаг гэнэ. Эрдэнэбат.Б

Эх сурвалж: http://www.petroleum.mn/tanin-medehui/1037--50-.html

Чөлөөт цаг

Музей, галерей

• Государственная Третьяковская Галерея – тус галерей нь ХI-XX зууны эхэн хүртэлх үеийн алдартай зураачдын 4000 гаруй уран бүтээлийг дэлгэн харуулсан Оростоо төдийгүй дэлхийд томоохон тооцогдох галерейнуудын нэг юм. Хаяг: г. Москва, Лаврушинский переулок, 10 ст. метро: “Третьяковская” или “Полянка” Тасалбарын үнэ: 150 рубль (студенческий).

• Государственный музей изобразительных искусств им. А.С. Пушкина- тус музей нь эртний соёл иргэншлээс эхлээд ХХ зуун хүртэлх өрнөдийн соёлыг харуулсан мөн эртний Египитийн бурхад, фараон, мумии гээд олон сонирхолтой үзвэртэй Оросын хамгийн алдартай музейнуудын нэг юм.
  Тасалбарын үнэ: 150 рубль (студенческий)
  Хаяг: г. Москва, ул. Волхонка, д.12; пр-д от м.Боровицкая, Кропоткинская или Библиотека им.Ленина.

• Государственный Исторический Музей – Палеолетийн үе буюу 2,5 сая жилийн тэртээгээс XVII зуун хүртэлх Оросын түүхийг харуулсан улсын төв музей юм. Мөн эндээс Монголын хаадын бичиж байсан захидал, зарлиг зэргийг олж харах болно.
  Хаяг: Москва, Красная пл., 1
  ст. метро Охотный ряд, Театральная, Площадь революции
  Тасалбарын үнэ:100 рубль (студенческий билет)

• Центральный Музей Великой Отечественной Войны 1941-1945г - Агуу эх орны дайны ялалтыг харуулсан төв музей. Хаяг: Москва, площадь Победы, д.3 станция метро Парк Победы. Тасалбарын үнэ: 70 рубль(студенческий билет)

• Большой Планетарий - Энэхүү музей нь олон жилийн засварын дараа 2011 онд үүд хаалгаа дахин нээсэн одон орон судлалын түүх түүнтэй холбоотой хачирхалтай сонин үзвэр ихтэй дэлхийн хэмжээний шинжлэх ухааны мэдлэгийн төв юм. Хаяг: Москва, ул.Садовая-Кудринская, д.5, стр.1

Миний бодол III

Цаг хугацаа, зөв сонголт, хүсэл мөрөөдөл.

Ахлах сургуулийн төгсөх ангийн сурагчдад зориулж өөрийн бодлыг хуваалцмаар байна.

Би 2010 онд Орос хэлнээс бусад бараг л бүх хичээлээр конкурс өгсөн. Ахлах ангийн сурагч байхдаа Хятад улсын тухай судлах, эх хэлийг нь сурах миний нэг хүсэл байсан юм. Гэхдээ би ганцхан Хятад хэлээр ч зогсохгүй улс төр, олон улсын харилцаа, эрх зүй, шатрын дасгалжуулагч мөн зохион байгуулагч гээд их олон төрлийн сонирхолтой сурагч байлаа. Оюутан болоход надад эдгээрээс зөвхөн нэгийг нь үндсэн мэргэжилээр сонгох шаардлагатай. Би Монгол Улсын Их Сургуулийн Гадаад Хэл Соёлын Сургуульд Хятад хэл судлалын ангид 2010 онд элсэн ороод нэг жил суралцсан. Яагаад гэвэл надад шатрын спортын чиглэлээр ОХУ-ын нийслэл алтан Москвад суралцах завшаан тохиож, 2011 онд хойд хөршийг зорисон билээ. Хэрвээ би Монголдоо сурч байсан бол одоо ||| курсын оюутан. Энд ирснээсээ хойш өөрийгөө бага ч болов зарим зүйлийг ойлгосон гэж бодож байгаа.

Нэгдүгээрт, эхний шатны дээд боловсролыг төрөлх хэл дээрээ, эх орондоо суралцах нь зөв юм шиг санагдсан. Хоёрдугаарт, цаг хугацаа алдахгүйн тулд анхнаасаа зөв шийдвэр гаргаж, тууштай байх явдал. Гуравдугаарт, гадаад хэл бол мэргэжил биш. Гэхдээ энэ бол миний л бодол. Хэрвээ таны үндсэн сонголт гадаад хэл судлал биш бол заавал их, дээд сургуульд суралцахгүйгээр өөрөө бие даан эсвэл тусгай дамжаа, курсэд суралцахад нэн тохиромжтой. Миний бодлоор Англи, Орос, Хятад гэсэн гурван хэлийг ялангуяа монгол хүн сурч мэдэх ёстой. Манай улс урд, хойд хоёр хөршийн дунд байрладаг учраас Орос, Хятад хэлийг сурвал зохилтой. Дэлхий дахинд Англи хэл тэргүүлэгч тул заавал мэдэх шаардлагатай. Дөрөвдүгээрт, хэн нэгний буруу зөвлөгөөг дагалгүйгээр өөрийн сурахыг хүсэж байгаа чиглэлийг сонгох нь суралцах урам зориг, эрч хүчийг авчирдаг. Хамгийн гол нь ирээдүйд өөрийн хийсэн сонголтондоо харамсахгүйгээр суралцах нь оюутан хүнд чухал байдаг.

Заримдаа надад шантрах үе гардаг. Би тэр үед Хятад хэлний анги, ОХУ-д суралцах эрх эдгээрийг сонгосондоо 'яагаад' гэдэг асуултыг өөртөө тавьдаг. Хариуцлагатай мөчид би магадгүй сэтгэлийн хөөрлөөр бүгдийг ойлгосон, гэр бүлийн гишүүдийн оролцоотойгоор шийдвэр гаргасан байх, мөн 16 настай байхдаа би энэ тал дээр сайн бэлтгэгдээгүй байсан. Иймд сурагч та нар минь эртнээс өөрсдийн зорилго, хүсэл мөрөөдлийг тодорхойлох юм бол зөв сонголт хийж, цаг хугацааг алдалгүй амжилтанд хүрэхэд ойртоно.

Монголын гэрэлт ирээдүй болсон залуус бид ухаалаг амьдарч, улс эх орноо хөгжүүлэх их үйлсэд гар бие оролцож, хувь нэмэр болох учиртай.

Хүндэтгэсэн,

А.Энхтуул

 

 

 

 

Залуу нас ба Өөртөө итгэлтэй зан

Өсвөр үе залуу нас – бол хүний цаашдын амьдарлын бүх замыг тодорхойлдог үе юм. Энэ л үед өөрийн тухай ерөнхий төсөөлөл, ертөнцөд эзлэх байр суурь, амьдарлын зорилго ба үнэт зүйлсийн тухай үзэл бодол  төлөвшдөг.

Чанарын шал өөр түвшинд өөрийн бие физилогийн онцлогоо, хүн төрлөхтний холбоо харилцааг танин мэдэж мэдэрч ойлгодог.  Энэхүү үйл явц хэрхэн амжилттай явагдахаас шууд хамааран хүний цаашдын амжилт, түүний бие хүний чанаруудын төлөвшил тодорхойлогддог.

Өөртөө итгэлтэй  байна гэдэг бол

-          Зорилго тавьж түүндэээ хүрэх

-          Өөрийгөө хянах

-          Өөрийн сонирхолыг ичэх айх зүйлгүйгээр илэрхийлэх

-          Зөрчилдөөнөөс нэр төртэй гарах зэрэг чадвар юм.

Мэдээж эдгээр чанарууд нь амьдарлын туршид бүрэлдэн бий болдог бөгөөд олон хүчин зүйлээс шалтгаалдаг.  Гэвч өсвөр үе, залуу насанд хамгийн том үндэс суурь нь бий болдог. Иймээс энэ үед залуу хүн та өөрийгөө хөгжүүлэх төлөвшүүлэх нь чухал.

Харилцаанд хүнийг өөртөө итгэлгүй болгодог шалтгаанууд

Ихэнх хүмүүст ичмээр санагдах, дуугаа хураах үе тохиолддог. Зарим нь байнга ийм байдалтай байдаг. Шинэ танил бус орчин нөхцөл хүмүүс эргэн тойронд бий болсон үед ямар ч хүн өөртөө итгэлгүй болдог. Гэхдээ хүн аажмаар энэ шинэ зүйлд дасдаг. Хэрэв ингэж дасаж чаддаггүй байнгын өөртөө итгэлгүй байдлыг мэдэрдэг энэ нь байнгын айдас, түгшүүрийн шалтгаан болдог бол энэ жинхэнэ асуудал юм.

Харин одоо өөртөө итгэлтэй болоход туслах хэлдэн зөвлөмжийг хүргье

-          Өөрийгөө бас өөрийн эрхээ үнэл

-          Өөрийн хэрэгцээ хүслийг тодорхойлж тэдгээрйиг биелүүлэхийг бусдаас хүс

-          Хүн өөрийн хийсэн үйлдэлдээ хариуцлага хүлээх ёстой гэдгийг ухаар

-          Огцом сөрөг бодол санаа ба мэдрэмж нь эрүүл бас эерэг долгион дээр байх ёстой

-          Таньд хандан хэлсэн магтаал ба шүүмжлэлийг эергээр хүлээн ав

-          Таньд хэрэгтэй үед “Үгүй” гэж хэлж сур.

Сэтгэл судлаач Б. Номин

 

 

Зөвөлгөө,зөвлөмж

Анагаах ухааны доктор “Уур бухимдалын Алуурчин” номын зохиогч Редфорд Уильямсын уур бухимдлыг удирдах 12 алхамыг та бүхэнд танилцуулж байна.

Уур бухимдлыг удирдах 12 алхам

Алхам 1: Уур бухимдлаа удирдах тухай  номыг олж ав. Чухам юу таны уурыг хүргээд байгаа тухай мэдвэл та илүү тактиктай биеэ авч явах болно.

Алхам 2: Та уурлаж бухимдаж байгаа гэдгээ хүлээн зөвшөөр. Та өөртөө байгаа асуудлаа хүлээн зөвшөөрөөгүй тохиолдолд түүнийг өөрчилж чадахгүй. Уур бунхимдал таныг амжилтанд хүрэхэд саад болж байгаа гэдгийг ойлго.

Алхам 3: Өөрийн сүлжээгээ ашигла. Интернет дэхь өөрийн хуудсаа ашиглан өөрийн сэтгэл санаагаа хуваалцаж хэрэгтэй үед дэмжлэг авч бай.

Алхам 4: Дараах аргуудыг хэрэглэ:

• Зогсолт хий


• Гүнзгий амьсгаа ав


• Өөртөө би энэ асуудлыг шийдэж чадна гэж хэл


• Сөрөг бодлуудыг зогсоо

Алхам 5: Эмпатийг ашигла

Хэрэв хэн нэгэн нөгөө хүн таны уур бухимдлын шалтгаан болж байвал нөхцөл байдлыг түүний нүдээр харахыг хичээ. Ингээд өөртөө бодит байхыг, шудрага байхыг хичээнэ гэдгээ амлаад бүх хүмүүс алдаа гаргадаг алдаа гаргаж байж хүмүүс яаж сайн байхыг мэдэж авдаг гэдгийг хүлээн зөвшөөр.

Алхам 6: Өөрийгөө шоолж инээ

Хошигнол бол хамгийн сайн эм. Бүх зүйлийг хэтэрхий нухацтай хүлээн авахаа больж өөрийгөө шоолон инээж сур. Эрүүл сэтгэхүтэй стресст бага өртсөн хүн өөрийгөө шоолон инээж хошигнож чаддаг байна.

Алхам 7: Relax

Уурлаж байгаа хүмүүс нь ихэнхдээ маш жижиг зүйлээс шалтгалан бухимдсан байдаг тиймээс та тайвширч сурах хэрэгтэй. Тайвшрах олон арга байдаг. Тэр дундаа та юу хийвэл ямар орчинг өөртөө бий болговол тайвширч эрч хүч олж авдгаа бодож үз.

Алхам 8: Итгэлцлийг бэхжүүл

Ууртай хүмүүс нь хүнд итгэж чаддаггүй хүмүүс байж болно. Хэрэв та хүмүүст илүү итгэж чаддаг болвол уурлаж бухимдах магадлал тань буурна.

Алхам 9: Сонсогтун

Үл ойлголцол нь нөхцөл байдалд үл итгэх, урам хугарах шалтгаан болдог. Тиймээс та хүний  ярьж байгаа зүйлийг хэр сайн сонсоно төдий чинээ сайн ойлголцож асуудлын шийдлийг хурдан олно.

Алхам 10: Өөртөө итгэлтэй бай

Хэрэв та өөртөө итгэлтэй байж өөрийгөө зөв илэрхийлж бусдад өөрийгөө илэрхийлэх боломж олгож байвал хүмүүс таныг хүндлэнэ.

Алхам 11: Өдөр бүр энэ чиний амьдрах сүүлчийн өдөр мэт амьдар

Энэ үгийг муугаар хэрэглэж болно. Гэхдээ амьдрал богинохон тиймээс мөч бүрийг эергээр өнгөрөөх боломжийг бий болгох хэрэгтэй. Хэрэв та уурлаж бухимдахдаа энэ богинохон амьдарлынхаа цагаас үрж  байгаагаа мэдвэл, амьдрал таньд санал болгож байгаа олон гэнэтийн бэлэг, баяр хөөр, аз жаргалыг хажуугаараа өнгөрөөж байгаагаа ойлгох болно.

Алхам 12: Уучил

Мэдээж өнгөрсөн зүйлсийн гомдолыг мартах нь маш хэцүү. Гэхдээ та хэрэв өөрийгөө болоод бусдыг уучилж чадахгүй бол аз жаргал таны хажуугаар яваад өнгөрөх болно. Нэгэнт болоод өнгөрсөн зүйлийн төлөө өөрийгөө хохирогчийн дүрд бодож сэтгэл санаагаар унах хэрэг юу байна. Энэ бол та хор бэлдээд түүнийгээ өөрөө ууж байгаатай адил зүйл юм.

 

, Сэтгэл судлаач Б. Номин

Эх сурвалж www.mindtools.com

Ле Мон  клубын дэргэдэх сэтгэл судлаачдын клуб нь 2013 оны 4 сарын 12-нд байгуулагдсан ба одоогийн байдлаар Москва хотод сэтгэл судлалын чиглэлээр суралцаж байгаа оюутан болон судлаачдын дунд үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Тухайн клуб нь сэтгэл судлалаар суралцаж байгаа оюутнуудын мэргэжлийн ур чадварыг дээшлүүлэх , харилцан мэдлэг туршлагаа хуваалцах мөн түүнчлэн бусад оюутан залуусын дунд сургалт судалгааны ажлыг зохион байгуулах сэтгэлзүйн үйлчилгээ үзүүлэхийг гол зорилгоо болгон ажиллаж байна.

2013 оны 9 сарын 22-нд Москва хотын Царицыно паркт  "Нөхөрлөлийн аян-2" амжилттай зохион байгуулагдлаа.

Энэ удаагийн нөхөрлөлийн аянд Москва хотноо суралцдаг 80 гаруй Монгол залуус хүрэлцэн ирж хамтдаа амралтын нэгэн өдрийг хөгжилтэй ,хэзээ ч мартагдахааргүй дурсамж дүүрэн үдлээ.



Нөхөрлөлийн аяны уламжилал ёсоор хүрэлцэн ирсэн охид залуус маань хоорондоо танилцан, сонирхолтой яриа өрнүүлэн,хөгжөөнт тоглоом тоглон амралтын өдрөө зугаатай үр бүтээлтэй өнгөрүүлсэн юм.

Залуус хоорондоо баг болон өрсөлдөж, буухиат тэмцээн бүрийн сонирхолтой,хөгжилтэй байлгаж чадсан юм. Оролцогчидын дунд зохион байгуулагдсан тэмцээн бүр залуусаас эрч хүч, авхаалж самбааг нь сорьж, асуулт хариултын үе  дээр харин оюун ухаан, мэдлэгээ уралдууллаа.

Багуудын мэндчилгээ, урлагын бяцхан үзүүлбэрүүд ч сонирхолтой байж, залууст эрч хүч, инээд хөөрийг бэлэглэж чадлаа.

Ингээд Москвагын нэгэн намрын өдөр Монгол залуусын инээд хөөр, дуу хуураар цалгин,оюутан насны бас нэгэн дурсамж болон үлдлээ.

 

 

100 төгрөгтэй байсанаас 100 найзтай байсан нь дээр гэдэг. Москва хотноо сурч, хөдөлмөрлөдөг Монгол оюутан залуусыг хооронд нь танилцуулах, чөлөөт цагаа зөв боловсон өнгөрүүлэх зорилгоор Ле Мон клубээс “Нөхөрлөлийн аян” арга хэмжээг 2013 оны 6 сарын 1-нд Царицыно паркад амжилттай зохион байгууллаа. Анх удаа Москва дахь Монголчуудын дунд зохион байгуулагдсан энэ аян маань дараа дараагийн удаа уламжлал болон явагдахаар болсон юм.



Нөхөрлөлийн аянд нэгдсэн  охид залуус маань хоорондоо баг болон олон сонирхолтой тоглоом, даалгаврууд дээр өөрсдийн хурд, хүч авхаалж самбаагаа сорин нэгэн өдрийг хөгжилтэй зугаатай өнгөрүүллээ. Хүүхдийн баярын өдрөөр хүрэлцэн ирсэн хүүхдүүддээ Ле Мон клубын ах эгч нараас нь бяцхан бэлэг гардуулав.



Эрч хүчээр дүүрэн, цоглог Монгол охид хөвгүүд та бүхэн ч гэсэн чөлөөт цагаа үр бүтээлтэй өнгөрүүлж ,олон найз нөхөдтэй болохыг хүсвэл Ле Мон клубын нөхөрлөлийн аянд нэгдээрэй.

Монгол улсаас ОХУ-д суугаа Элчин сайдын яам, оюутан залуусын "Ле Мон" клубтэй хамтран зохион байгуулсан "Эх орны хөгжил миний нүдээр" сэдэвт эрдэм шинжилгээний бага хурал 2013 оны 5 сарын 19-ний өдөр Москвагийн эдийн засаг, статистик, мэдээллийн дээд сургуульд болж өнгөрлөө. Тус бага хуралд Москва хотын 7 их дээд сургуулийн 12 оюутан оролцож шилдэгүүдээ тодруулав. "Нийгмийн өнчрөл ба гэр бүл" илтгэлээр Москвагийн ДЯЯ-ны Москва хотын их сургуулийн сонсогч О.Оюунбилэг, "Олборлогч бус боловсруулагч орон болох нь" илтгэлээр Губкины нэрэмжит Оросын нефть, хийн улсын их сургуулийн оюутан Г.Ундармаа нар 3-р байр, "Улсын хөгжил уул уурхайгаас" илтгэлээр Москвагийн уул уурхайн улсын их сургуулийн оюутан Н.Мөнхтуул 2-р байрыг тус тус эзэлсэн бол “Архидалт болон гэмт хэргийн өсөлтийн уялдаа холбоо-Эх орны хөгжилд нөлөөлөх нь” илтгэлээр Москвагийн ДЯЯ-ны улсын их сургуулийн сонсогч Б.Анхтуул тэргүүн байрыг хүртлээ. Ле Мон клубээс санаачилан зохион байгуулсан эрдэм шинжилгээний бага хурал жил бүр уламжилал болгон зохион байгуулагдах бөгөөд өөрсдийн үзэл бодол,бүтээлээрээ оролцох оюутан залуус та бүхнийг дараа дараагийн ЭШБХ-д амжилттай оролцохыг уриалж байна. Эх орныхоо хөгжилд өөр өөрсдийнхөө хувь нэмрээ оруулах ирээдүйн Монголын боловсон хүчин та бүхэндээ сурлага хөдөлмөрийн өндөр амжилт хүсье.